Czym jest ketamina?
Ketamina jest lekiem stosowanym od wielu lat w anestezjologii. To środek znieczulający ogólnie używany przy krótkich zabiegach diagnostycznych i chirurgicznych, które nie wymagają zwiotczenia mięśni szkieletowych. Blokuje ona glutaminian (neuroprzekaźnik), co powoduje, że synapsy nie przekazują informacji pobudzających, zaś układ nerwowy wchodzi w stan relaksu.
Od 2014 roku jest również w niższych dawkach stosowana off-label w leczeniu depresji opornej na standardowe formy farmako- i psychoterapii. Ketamina jest dysocjantem, czyli substancją działającą redukując lub hamując sygnały przesyłane z mózgu do świadomości. Jako efekt działania dysocjantów wymienia się uczucie odrealnienia, lekkości czy snu na jawie. Jej właściwości halucynogenne powodują zmiany w percepcji własnego ciała.
W jaki sposób ma pomagać w walce z depresją? U osób ze stwierdzoną przewlekłą formą tej choroby obserwuje się zmiany układu nerwowego. Między innymi ketamina jest właśnie substancją, która przyczynia się do rekonstrukcji zniszczonych obszarów tkanki nerwowej. Stosowana w celach medycznych pod nadzorem lekarza jest bezpieczna.
Ketamina i esketamina komu mogą pomóc? Wskazania do terapii
Terapię ketaminą i esketaminą przede wszystkim zaleca się osobom zmagającym się z depresją, której towarzyszy uczucie smutku, lęk, bezsenność, utrata apetytu, brak motywacji lub apatia. Sprawdza się świetnie w przypadku lekooporności, czyli sytuacji, w której farmakoterapia nie przyniosla pożądanego efektu lub był on nietrwały. O depresji lekoopornej mówi się, gdy do leczenia wykorzystano dwie lub więcej kuracje przeciwdepresyjne z różnych grup lekowych, a w dodatku trwały one przez odpowiedni czas.
Nierzadko depresja lekooprona spowodowana jest postawienien błędnej diagnozy, dlatego przed rozpoczęciem terapii ketaminą lub esketaminą istotna jest jej ponowna weryfikacja. Zaburzenia takie jak zespół Aspergera czy różnego rodzaju uzależnienia mogą niekorzystnie wpłynąć na przewidywaną skuteczność leczenia.
Zalety leczenia ketaminą
Skuteczność
Szybkość działania
Krótkotrwałe działania niepożądane
Remisja depresji
Na czym polega terapia ketaminowa?
Przez około 2h przed zabiegiem nie należy spożywać pokarmów, aby uniknąć nudności po podaniu leku. Można natomiast pić wodę do 30 minut zanim rozpocznie się zabieg.
Wkłucie dożylne zakładane jest przez lekarza na kończynie górnej, po zabiegu jest ono usuwane. Tempo infuzji ketaminy jest łagodne i może zostać zwolnione lub przyspieszone w zależności od preferencji i stanu pacjenta. Pacjenci reagują na ketaminę bardzo indywidualnie, dlatego ważne jest określenie optymalnego schematu w czasie pierwszych zabiegów. Pozycja w czasie zabiegu jest leżąca, warto zabrać ze sobą ulubioną muzykę relaksacyjną i kocyk. Gabinet jest zaopatrzony w wysokiej jakości słuchawki wygłuszające w celu zapewnienia pacjentowi możliwości maksymalnego relaksu i odcięcia od bodźców zewnętrznych.
Przed zabiegiem i w czasie jego trwania monitorowane są czynności życiowe pacjenta. Zapewnione jest także stałe wsparcie doświadczonego psychoterapeuty oraz opieka lekarska. W sytuacji wystąpienia w czasie zabiegu niezwykłych doznań lub odblokowania wglądu terapeutycznego możliwe jest zebranie tych doświadczeń i wykorzystanie ich następnie w czasie sesji psychoterapeutycznych między kolejnymi zabiegami.
W stosunku do innych leków przeciwdepresyjnych ketamina wyróżnia się bardzo szybkim początkiem działania – wyraźne efekty widoczne są po 1-3 zabiegach. Optymalny schemat leczenia ketaminą to podanie 12 dawek leku w okresie około 11 tygodni. Najpierw 6 zabiegów w 3 tygodnie, po czym następuje ewaluacja skuteczności. Jeżeli jest pozytywna to kolejnych 6 zabiegów przeprowadzanych jest w 8 tygodni. Następnie rekomendowana jest przerwa (np. rok) lub leczenie podtrzymujące (np. jeden wlew co miesiąc). Pacjent po zabiegach kontynuuje leczenie doustne ustalonymi lekami oraz psychoterapię.
Z moich dotychczasowych doświadczeń wynika, że lek jest skuteczny u około 80% pacjentów.
Po 80 minutach stan dysocjacji zwykle przemija i pacjent może opuścić klinikę. Po zabiegu nie wolno prowadzić pojazdów lub obsługiwać maszyn aż do następnego dnia po spokojnej nocy, przespanej snem regenerującym.
W przeciwwskazaniach do zabiegu z użyciem ketaminy wylicza się:
- stany mogące stanowić zagrożenie w przypadku zwiększenia ciśnienia tętniczego (arytmia, niestabilna dławica piersiowa, niedawny zawał lub udar niedokrwienny, udar krwotoczny w wywiadzie, tętniak),
- manię,
- psychozę,
- jaskrę,
- porfirię,
- inne nieustabilizowane schorzenia somatyczne.
Ograniczają się one przeważnie do samego zabiegu. Zwykle ustępują w trakcie lub wkrótce po jego zakończeniu. Do najważniejszych należą: dysocjacja, sedacja i zwiększenie ciśnienia tętniczego. Ketamina jest substancją odurzającą, więc jej stosowanie teoretycznie niesie ryzyko uzależnienia.
Jakie efekty daje ketamina w leczeniu psychiatrycznym?
Aż u 30% chorych na depresję występuje lekooporność. Jeżeli pacjenci z tej grupy nie zdecydowali się na terapię elektrowstrząsami, jeszcze do jakiegoś czasu, medycyna nie proponowała im żadnego innego rozwiązania.
Ketamina wywiera wpływ na organizm już po kilku godzinach od podania. Na bazie obserwacji pacjentów skuteczność terapii oceniamy na ok. 70%. Podobny wynik uzyskano w badaniu RTC (Randomized Controlled Trial) opublikowanym w Translational Psychiatry.
Badania związane z remisją depresji po podaniu ketaminy czy esketaminy nadal trwają.
Bezpieczeństwo terapii ketaminą i esketaminą
Zabiegi przeprowadzane są pod stałym nadzorem lekarza w warunkach kontrolowanych. Działania niepożądane ograniczają się przeważnie do samego zabiegu i ustępują wkrótce po jego zakończeniu. Tylko niektóre osoby doświadczają dysocjacji, tzn. zmian w tym, co pacjent widzi, słyszy i czuje. Opisuje się ją jako stan jak we śnie oraz doznanie zniekształcenia czasu i przestrzeni.
Pomimo tego, że ketamina jest substancją odurzająca, a co za tym idzie teoretycznie jej stosowanie niesie za sobą ryzyko uzależnienia, to w badaniach klinicznych esketaminy nie stwierdzono, aby pacjenci nadużywali leku bądź doświadczyli przykrych objawów z powodu jej odstawienia.
Istnieją przeciwwskazania do stosowania obu terapii, dlatego ważne jest, aby odpowiedzieć szczegółowo na zadane przez lekarza pytania w wywiadzie kwalifikującym do zabiegów.
